Katarynka
Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych Władysława
Kopalińskiego:
katarynka przenośny mechaniczny instrument muzyczny wędrownych grajków do poł. XX w., uruchamiany za pomocą korby, wynaleziony przez G. Barbariego z Modeny w 1. poł. XVIII w. (fr. orgue de Barbarie).
Etym. - nm. Kathrinchen zdrobn. od Katharina 'Katarzyna'.
Wikipedia podaje następującą definicję:
Katarynka - przenośny mechaniczny instrument muzyczny z grupy aerofonów z piszczałkami wargowymi, (mechanizm rozdzielający) na którym gra się za pomocą korby wprawiającej mechanizm w ruch. Kręcenie nią powoduje ruch miechów, tłoczących powietrze do wiatrownicy, a także obraca wałek melodyczny, którego zadaniem jest otwieranie w odpowiedniej kolejności i na odpowiedni czas kanałów, kierujących powietrze do piszczałek. Katarynkę wynalazł G. Barbari z Modeny w 1 poł. XVIII wieku. Wędrowni grajkowie stosowali ją do połowy XX wieku.
katarynka przenośny mechaniczny instrument muzyczny wędrownych grajków do poł. XX w., uruchamiany za pomocą korby, wynaleziony przez G. Barbariego z Modeny w 1. poł. XVIII w. (fr. orgue de Barbarie).
Etym. - nm. Kathrinchen zdrobn. od Katharina 'Katarzyna'.
Wikipedia podaje następującą definicję:
Katarynka - przenośny mechaniczny instrument muzyczny z grupy aerofonów z piszczałkami wargowymi, (mechanizm rozdzielający) na którym gra się za pomocą korby wprawiającej mechanizm w ruch. Kręcenie nią powoduje ruch miechów, tłoczących powietrze do wiatrownicy, a także obraca wałek melodyczny, którego zadaniem jest otwieranie w odpowiedniej kolejności i na odpowiedni czas kanałów, kierujących powietrze do piszczałek. Katarynkę wynalazł G. Barbari z Modeny w 1 poł. XVIII wieku. Wędrowni grajkowie stosowali ją do połowy XX wieku.
Historia
Katarynka liczy ponad 100 lat - została wykonana w Berlinie w 1879 r. Jest pamiątką rodzinną po dziadku górniku, Józefie Szudrze, który po powrocie z Francji kupił ją wraz z małą karuzelą i strzelnicą. Mieszkali wtedy w Zaborowie i wesołe miasteczko umilało życie ludziom z okolicy w latach 1928 - 1932.
Zdjęcie przedstawia pierwszego właściciela katarynki wraz z rodziną.
Od lewej: młodszy syn Sylwester; Józef Szudra; najmłodsza córka Irena; starszy syn Maksymilian; żona Pelagia; najstarsza córka Wanda
Synowie aktywnie pomagali ojcu przy obsłudze mini lunaparku, natomiast córki zajmowały się sprzedażą biletów. Było to małe rodzinne przedsiębiorstwo. Niestety przeprowadzka do Leszna i trudności z przechowywaniem karuzeli i strzelnicy zmusiły głowę rodziny do ich sprzedaży. Pozostała tylko katarynka. Potem na długie lata spoczęła na strychu w Lesznie przy ul. Łaziebnej 17. .
Zdjęcie przedstawia pierwszego właściciela katarynki wraz z rodziną.
Od lewej: młodszy syn Sylwester; Józef Szudra; najmłodsza córka Irena; starszy syn Maksymilian; żona Pelagia; najstarsza córka Wanda
Synowie aktywnie pomagali ojcu przy obsłudze mini lunaparku, natomiast córki zajmowały się sprzedażą biletów. Było to małe rodzinne przedsiębiorstwo. Niestety przeprowadzka do Leszna i trudności z przechowywaniem karuzeli i strzelnicy zmusiły głowę rodziny do ich sprzedaży. Pozostała tylko katarynka. Potem na długie lata spoczęła na strychu w Lesznie przy ul. Łaziebnej 17. .
Renowacja
W 1999 r. katarynka została odkryta podczas porządkowania domu przed sprzedażą, była zniszczona w około 80 % i wyglądała strasznie. Były małe szanse na przywrócenie jej do życia. Ale postanowiłem się nie poddawać.
Za poradą Janusza Skrzypczaka - leszczyńskiego kolekcjonera, skonsultowałem się z organmistrzem z Bojanowa panem Zbigniewem Aleksandrem, który po długich namowach podjął się próby odrestaurowania instrumentu. Prace renowacyjne, oraz strojenie trwały do kwietnia 2002 r.
Katarynka może zagrać 7 melodii, m.in. polkę, mazurka, marsze i walce.
Certyfikat autentyczności
Ma ona drewniany walec nabity igiełkami, miech do powietrza i zestaw piszczałek (późniejsze katarynki zamiast walca ze szpilkami posiadają taśmy perforowane). Katarynka zachowała znak firmowy berlińskiej firmy Frati i ozdobiona jest herbem Leszna. Dla ułatwienia przemieszczania osadzona jest na stoliku z kółkami.
Ciekawa jest również historia melonika. Jest to niezbędne nakrycie głowy dla kataryniarza. Niestety okazało się, że w Polsce nie ma możliwości wykonania, lub kupienia melonika. Dopiero po dłuższych poszukiwaniach udało mi się sprowadzić melonik z Czech.
Za poradą Janusza Skrzypczaka - leszczyńskiego kolekcjonera, skonsultowałem się z organmistrzem z Bojanowa panem Zbigniewem Aleksandrem, który po długich namowach podjął się próby odrestaurowania instrumentu. Prace renowacyjne, oraz strojenie trwały do kwietnia 2002 r.
Katarynka może zagrać 7 melodii, m.in. polkę, mazurka, marsze i walce.
Certyfikat autentyczności
Ma ona drewniany walec nabity igiełkami, miech do powietrza i zestaw piszczałek (późniejsze katarynki zamiast walca ze szpilkami posiadają taśmy perforowane). Katarynka zachowała znak firmowy berlińskiej firmy Frati i ozdobiona jest herbem Leszna. Dla ułatwienia przemieszczania osadzona jest na stoliku z kółkami.
Ciekawa jest również historia melonika. Jest to niezbędne nakrycie głowy dla kataryniarza. Niestety okazało się, że w Polsce nie ma możliwości wykonania, lub kupienia melonika. Dopiero po dłuższych poszukiwaniach udało mi się sprowadzić melonik z Czech.
Kontakt : telefon stacjonarny: 065 526 88 02
telefon komórkowy: 0 607 605 165
e-mail: kataryniarztadziu@tlen.pl